Prawo pracy

Poradniki prawne

Zbiór porad prawnych z prawa pracy

Poradniki prawne opracowane zostały przez prawników Kancelarii Adwokackiej Adwokat Piotr Stączek, Adwokat Piotr Modzelewski

Stosunek pracy

Stosunek pracy jest relacją prawną, zachodzącą pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. W jej ramach obowiązkiem pracownika jest wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem w wyznaczonym przez niego w miejscu i czasie. Pracodawca natomiast zobowiązuje się do wypłacania pracownikowi wynagrodzenia. Definicję te zawierają przepisy Kodeksu pracy.

Każde zatrudnienie, które spełnia te przesłanki, może zostać uznane za stosunek pracy - niezależnie od typu zawartej umowy.

Umowę o pracę można zawrzeć na okres próbny, na czas nieokreślony albo na czas określony.

Nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie jej warunków wymagają zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika (jest to dwustronna czynność prawna). Umowę o pracę zawiera się w formie pisemnej.

Praca wykonywana na rzecz pracodawcy zawsze powinna być odpłatna. Przepisy określają, że wynagrodzenie powinno być godziwe, odpowiadające wkładowi pracy i czasu pracownika w powierzone zadania do wykonania a pracownik nie może się go zrzec.

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ani powierzenie wykonywania zadań specjalistom spoza zakładu pracy.

W Kodeksie pracy znajduje się otwarty katalog obowiązków pracodawcy. Pracodawca jest zobowiązany w szczególności:

• zaznajamiać pracowników podejmujących pracę o zakresie ich obowiązków, sposobie wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz podstawowych uprawnieniach pracowniczych,
• organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy,
• organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy,
• przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu i mobbingowi,
• terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,
• ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
• zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników,
• stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy,
• prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników,
• wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego,
• udostępniać pracownikom tekst przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu w formie pisemnej informacji rozpowszechnionej na terenie zakładu pracy lub zapewnić pracownikom dostęp do tych przepisów w inny sposób przyjęty u danego pracodawcy,
• informować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy o możliwości zatrudnienia w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas określony - o wolnych miejscach pracy,
• wydać pracownikowi niezwłocznie świadectwo pracy.

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest również odprowadzanie za zatrudnione osoby składek ZUS na ubezpieczenia: społeczne, zdrowotne, Funduszu Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Umowa o pracę rozwiązuje się:

• na mocy porozumienia stron;
• przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia;
• przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia;
• z upływem czasu, na który była zawarta.

Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie.

Kodeks wymaga, aby w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia wskazano przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Ponadto wymagane jest wówczas zawarcie pouczenia o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.

Warto podkreślić, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.